Blog

Co więcej każdy z tych etapów podzieliła na dwa trzyletnie podokresy. Dziecku w pierwszym i trzecim etapie, według M. Montessori, powinna być poświęcona szczególna uwaga, a także troska. Spowodowane jest to przez ważność zmian, które zachodzą w rozwoju dziecka jak i ich szybkość. Z kolei pierwsze dwa etapy wyróżnia jako okresy szczególnej wrażliwości, w których życie psychiczne dziecka podąża za wewnętrznym przewodnikiem, decydującym o jego rozwoju i komunikacji. Autorka metody zwraca również uwagę na zależność między etapami. Każdy wcześniejszy etap stanowi filar dla prawidłowego rozwoju w następnym. Co ciekawe, Montessori twierdzi, że o ile niedoskonałości nabyte w pierwszych trzech latach życia można jeszcze zminimalizować w następnym okresie, to powyżej szóstego roku życia jest to już bardzo trudne przez nawarstwiające się problemy i braki.

Pierwsze dwa lata życia to budowanie i formowanie szkieletu psychicznego człowieka, na które składają się między innymi inteligencja, religijność jak i  uczucia społeczne. W tym pierwszym okresie życia dziecko nastawione jest też na budowanie relacji z rzeczywistością nadprzyrodzoną.

Montessori w koncepcji rozwoju zakłada dążenie do całkowitego i pełnego kształtowania swojego JA i  niezależności w celu wypełniania misji, jaką jest tworzenie kultury i cywilizacji. Co ważne nie jest to JA egocentryczne czy egoistyczne nastawione jedynie na samorealizację. Pierwsze dwa lata życia są najintensywniejszym przystosowywaniem się do otoczenia, a pomocą w tym procesie jest tzw. wrażliwość na porządek. Małe dziecko potrzebuje zorganizowanego trybu życia, regularnego rytmu dnia, zewnętrznego ładu w przestrzeni życiowej dziecka, stabilnych więzi rodzinnych, bo te dają mu silne poczucie bezpieczeństwa i wpływają na spokojny rozwój. Dzięki powtarzalnym prostym czynnościom dziecko, które nie odczuwa niepokoju, a spokój może budować wewnętrzny ład duchowy. Ten pierwszy etap w życiu dziecka Montessori łączy także z potrzebą budowania pierwszych podstaw religijnych.

Okres do trzeciego roku życia Montessori nazwała „tysiącem dni, które się liczą” jest to tysiąc dni, które stanowią fundament dalszego rozwoju. W trzecim roku życia dziecko posiada fundamenty osobowości ludzkiej i teraz potrzebuje szczególnej pomocy w tzw. „wychowaniu szkolnym”. W związku z tym od trzeciego do szóstego roku życia Montessori nazywa dziecko „świadomym pracownikiem” – „lavoratore  cosciente”  jest to okres,
w którym dziecko świadomie wchodzi w świat. Dziecko odkrywa świat poprzez zmysły, dzięki którym zdobywa i rozszerza swoją wiedzę, ugruntowuje i poszerza to wszystko, co odkryło w pierwszych latach swojego życia. Rozwija w sobie potencjał klasyfikowania i obserwowania świata według poznanego klucza, dzięki czemu tworzy uporządkowany obraz siebie i świata. To właśnie w tym okresie u dziecka tworzy się umysł matematyczny.

Sekretem doskonalenia się dziecka w tym wieku jest zdolność i chęć do nieustannego powtarzania. Pomocą w doskonaleniu są zaproponowane przez Montessori tak zwane ‘ćwiczenia praktycznego życia’- nawiązują one do realnego otoczenia, wspierają rozwój zdolności motorycznych dziecka. Dzięki temu dziecko staje się bardziej skoordynowane i uporządkowane w swoim spontanicznym działaniu. Staje się panem własnego ciała, staje się pewne siebie i otoczenia.

Następny etap rozwoju dziecka trwa od szóstego do dwunastego roku życia. Według Montessori to w tym etapie dziecko zaczyna skupiać się nie tylko na tym co KONKRETNE, co jest doświadczalne, ale również zaczyna myśleć abstrakcyjnie, poprzez SYMBOL czy też ABSTRAKT. Dzięki temu potrafi zrozumieć pojęcia jak czas i przestrzeń. Jest to również okres tak zwanego „głodu moralnego”, dziecko chce wiedzieć i rozumieć, co jest dobre, a co złe. Ten nowy etap w życiu dziecka daje nowe możliwości w procesie wychowania i uczenia. Montessori mówi o zaciekawieniu dziecka wszechświatem w szerokim rozumieniu tego słowa. Dziecko interesuje się nie tylko geografią, biologią, ale również przyczyną powstania świata, początkami istnienia jak i celem, do którego zmierza świat. Zadaje sobie również pytania o sens czy też zadania człowieka i jego miejsce we wszechświecie. To co istotne dla dziecka w danej fazie rozwojowej to poczucie sensu w tym co robi, jak i w odnajdywaniu go w innych rzeczach, czy otoczeniu. To co wcześniej młody człowiek odkrywał poprzez zmysły, teraz również analizuje.

Moralność, zasady, reguły czy więzi społeczne powinny być kształtowane na każdym etapie rozwoju dziecka, lecz to właśnie teraz poprzez zaangażowanie w zadania czy pracę w grupie dziecko utożsamia się z większą jednostką społeczną. W tym wieku kształtuje się moralność w sposób pośredni na przykład poprzez wprowadzanie porządku zewnętrznego i wewnętrznego (granice i reguły), wychowanie w serdecznych relacjach z innymi, respektowanie innych, budowanie zaufania do siebie samego. Są to cechy wspomagające rozwój charakteru,  na których można w późniejszym czasie oprzeć autentyczne wychowanie moralne. Dziecko po szóstym roku życia wykazuje duże zainteresowanie dobrem i złem. Wychowanie powinno pomóc mu w ich odróżnianiu.

Ważnym czynnikiem w wychowaniu moralnym jest wspomaganie rozwoju intelektualnego: „odnajduję wielką analogię między tym co powinno być wychowaniem moralnym, a tym co jest wychowaniem intelektualnym w naszej metodzie”. Bazą dla rozwoju intelektualnego jest wcześniejszy rozwój zmysłów, dzięki którym człowiek potrafi nawiązać relację z drugim człowiekiem i ze swoim środowiskiem. Bez tej komunikacji, tego poznania żaden człowiek nie potrafiłby wyobrazić sobie żadnej abstrakcyjnej rzeczy w swoim umyśle. Montessori wymienia zadowolenie i odczuwanie bólu jako dwa źródła wrażliwości zmysłów, dodaje jednak, że człowiek posiada również wrażliwość moralną. Jest to szczególna wewnętrzna wrażliwość, dzięki której w różnych momentach człowiek odczuwa radość, pokój,  lub brak pokoju, czy wewnętrznej radości w innych momentach. Ta wrażliwość to sumienie, które kształtowane jest od pierwszych dni życia dziecka, poprzez ukazywanie prawdy, piękna i dobra, zaspokajanie jego potrzeb duchowych. Dziecko uczestniczy
w religijności osób dorosłych, ale równocześnie ukazuje swoje rozumienie i wrażliwość na Boga.

Następny okres, który zaczyna się około dwunastego roku życia jest okresem rozwoju fizycznego i seksualnego, w którym następuje radykalna zmiana w człowieku. Dorastanie niesie nowe wyzwania na drodze rozwojowej młodego człowieka. Po pierwsze przygotowuje organizm do przekazywania życia. Po drugie prowadzi do poszukiwania odpowiedzi na pytanie, kim mam być? Jest to trudny okres, w którym młody człowiek, uczy się podejmowania decyzji, wpływających na przyszłość w różnych dziedzinach jego życia. Jest to okres otwarty na godność osobistą, odpowiedzialność społeczną i wiarę we własne siły. Jest to etap szukania własnych systemów wartości i norm. Dla dorastającej osoby niezwykle ważne jest poczucie przynależności czy akceptacji. W tym czasie poszukiwania własnej tożsamości i przynależności dziecko chce być kreatorem i twórcą.

Kolejną fazą rozwoju człowieka jest czas od osiemnastego do dwudziestego czwartego roku życia. Etap, który Maria Montessori nazywa już dojrzałością.